- Hugs at kultur er ei lovpålagt oppgåve

Norsk kulturforum arbeider for å styrkje det lokale kulturlivet og denne budsjetthausten kan vi ikkje anna enn å rope ut eit stort varsko: no er det krise i mange kommunar som kuttar kulturbudsjetta drastisk. 

Argumenta som ofte blir brukte frå både kommunedirektørar og folkevalde for å kutte løyvingar til kulturskule, bibliotek, fritidsklubb og kulturhus er at kultur ikkje er «ei lovpålagd oppgåve». Men kultur er faktisk ei lovpålagd oppgåve, både for stat, fylke og kommune. 

Det offentlege har ansvar for at alle skal få oppleve kultur.

Kulturlova blei vedteken tilbake i 2007 og hadde føremålet «å fastleggje offentlege styresmakters ansvar for å fremje og leggje til rette for eit breitt spekter av kulturverksemd, slik at alle kan få høve til å delta i kulturaktivitetar og oppleve eit mangfald av kulturuttrykk».

På fredag 1. november vart ein revidert og forsterka kulturlov godkjent av Kongen i statsråd. Dette har mange i kulturlivet venta lenge på. Norsk kulturforum er svært nøgd med endringane i lova som vil sikre ytringsfridomen på kulturfeltet og bidra til at kultur blir ivareteken i kommunal planlegging.

Den reviderte kulturlova stadfestar det offentlege sitt ansvar for kultur, lik ordlyden frå 2007. Men det er eit viktig poeng at det òg blir understreka at dette ansvaret gjeld for alle tre forvaltningsnivå; Det følgjer av førearbeida, jf. Ot.prp. nr. 50 (2006-2007) s. 22, at ein med «offentlege styresmakter» meiner både stat, fylkeskommune og kommune. Desse skal «fremje og leggje til rette for eit breitt spekter av kulturverksemd».

Norsk kulturforum vil i tida som kjem kjempe for at kulturlova blir meir kjend blant lokale folkevalde og at vendinga «kultur er ikkje ei lovpålagt teneste» avgår ein stille død. Kunst og kultur er nemleg heimla i lov - i kulturlova - som har brei og tverrpolitisk støtte på stortinget. Den reviderte kulturlova vil stille meir krav til fylkeskommunar og kommunar som framover må utarbeide ei skriftleg oversikt over status og utviklingsbehov på kulturfeltet. Oversikta skal liggje som grunnlag for planarbeidet etter plan- og bygningslova.

Kultur er folkehelse Ein stor rapport frå Verdas helseorganisasjon (WHO 2019), oppsummerer meir enn 3000 forskingsartiklar på globalt plan som finn vitskapleg prov for at kunst og kultur fremjar god helse. Mange kommunar slit med utanforskap og frafall, også her kan kultur og fritidsaktivitetar vise gode og rimelege resultat for å få unge tilbake i samfunnet. Det kostar eit samfunn mykje meir å reparere skadane for utanforskap og dårlege ungdomsmiljø, enn å jobbe førebyggjande. 

Fritidsklubbar og bibliotek er særs viktig lågterskeltilbod for mange unge. At eldrebølgja kjem, er noko alle kommunar no planlegg for. NRK sin fantastiske serie «demenskoret» er eit godt døme på korleis kultur kan fremje betre helse. Å investere i eit godt kulturtilbod lokalt kan altså verke førebyggjande og er såleis god samfunnsøkonomi.

Kultur er demokratisk infrastruktur Den reviderte kulturlova er forankra i Grunnlova som for alvor bidreg til å styrkje kulturens sentrale plass for både politikk, samfunnsutvikling og demokratisk infrastruktur. Regjeringa skriv: «Ei revidert føremålsføresegn vil vere ei tydeleg markering av at kulturpolitikken er forankra i Grunnlova og infrastrukturkravet. Dermed kan føresegna fungere som ei påminning om at kulturpolitikk ikkje berre dreier seg om estetiske opplevingar, underhaldning og fritidsaktivitetar, men òg om demokratisk infrastruktur.» 

Kultur, ikkje minst lokalt, er ei investering i demokratiet vårt. Både i Europa og i USA ser vi polarisering og ein offentleg debatt som tidvis skremmer. Verda er i endring og heller ikkje her i trygge Telemark kan vi ta demokrati, ytringsfridom og fellesskap for gitt. Då må vi ikkje byggje ned dei institusjonane som byggjer dette i alle norske lokalsamfunn; vere seg bibliotek, kulturelle møteplassar, arenaer for kunstproduksjon og fellesskapsopplevingar.

Kjære folkevalde og medborgarar i Midt-Telemark: 

Kultur er ei lovpålagt oppgåve som til og med er forankra i Grunnlova. Å kutte kulturbudsjetta i tronge tider er ikkje god samfunnsøkonomi og heller inga god investering for framtida.

Denne kronikken er omsett til nynorsk ved hjelp av KI.