– Korleis skal me sikre 850 000 digitalt sårbare i ny strategi?

Regjeringa la nyleg fram landets nye digitaliseringsstrategi. Her er det skyhøge ambisjonar. Å vere digital verdsmeister skal bety ein enklare og tryggare kvardag for folk, eit meir konkurransedyktig næringsliv og ein meir moderne offentleg sektor. 

Totalt 100 tiltak skal bidra til at måla blir nådd. Strategien skal iverksetjast straks, heiter det. Og tida ein har på seg er vel seks år. Dette er ambisiøst. Ambisjonar og hårete mål er bra.

Mange årsaker

Men eg er likevel bekymra - først og fremst for dei 850 000 innbyggjarane som i den nye digitale strategien blir omtalt som ikkje evnar å delta digitalt eller er digitalt sårbare. Blant dei svakt og ikkje digitale er seniorbefolkninga overrepresentert.

Grunnen til at dei ikkje er digitale er samansett: At dei ikkje eig ein smarttelefon, eit nettbrett eller ein pc, at dei opplever at det er vanskeleg å bruke desse produkta, eller aldri har lært å bruke det, raske oppdateringar som gjer at vi ikkje heng med, frykt for svindel, frykt for å ikkje meistre, manglande nettilgang er nokre av årsakene.

Regjeringa lanserte i juni 2023 "Handlingsplan for auka inkludering i eit digitalt samfunn" som ei oppfølging av strategien "Digital heile livet". Målet med handlingsplanen blir beskrive som å sikre at alle innbyggjarar skal få likeverdige offentlege tenester, uavhengig av bakgrunn, språkkunnskapar eller alder. Handlingsplanen, som det også blir vist til i den nye strategien, rettar seg primært mot dei gruppene som opplever digitale barrierar og digitalt utanforskap. Over eitt år er gått sidan lanseringa av denne handlingsplanen, og det går skuffande langsamt. Mange av tiltaka er omfattande og tidkrevjande, og det vil ta tid å sjå resultat.

Eit heilskapleg tilbod 

Det er likevel gjort godt arbeid i fleire kommunar i form av kurs i regi av blant anna KS, Pensjonistforbundet, Seniornett og Livsglede, for eldre for å nemne nokre. Ved mange av landets bibliotek og servicetorg er det òg hjelp å få. Utfordringa er at det varierer frå kommune til kommune kva type hjelp ein kan få. Kor digital du har moglegheit til å bli, kjem an på kvar du bur. 

I Rådet for eit aldersvennleg Noreg, som er regjeringas råd, er vi opptekne av at alle skal kunne ha like moglegheiter til å kunne bli og forbli digitale - så vel unge som eldre. Vi jobbar for eit aldersvennleg Noreg, og at vi skal kunne bu trygt heime så lenge som mogleg. Og skal vi lukkast med reforma "Bu trygt heime" er digitalisering heilt avgjerande. Vi blir fleire eldre og færre yngre og digitale tenester vil kunne overta mange oppgåver. Men det føreset at den enkelte brukar er komfortabel med og meistrar det digitale. 

Demokratisk problem

Digital inkludering må vere myndigheitene sitt ansvar. Temaet må tilnærmast heilskapleg og målretta. Produkta må vere tilpassa og universelle. Brukarane må involverast når nye produkt og tenester skal utviklast. Dagens ordning med litt kursing her og litt kursing der blir for vilkårleg. Alle innbyggjarar - uavhengig av kvar dei bur - må ha same tilbodet. Tilbodet må bestå av ein meny det er mogleg å plukke frå, og det må bestå av ein kombinasjon av opplæring, oppdatering, lågterskel stader å gå til og heimebesøk. Dette er ikkje noko som må vere gratis, men som dei fleste vil ha vilje og moglegheit til å betale for.

Så må det følgje pengar med for å inkludere fleire. At vi er digitale skapar verdiar for samfunnet, og vil hindre at vi skapar eit A-lag og eit B-lag i befolkninga der B-laget berre blir større og større. Digitalt utanforskap er eit stort demokratisk problem. Nokre vil ikkje kunne bli digitale, og for desse må det finnast analoge løysingar. Så i regjeringa si storsatsing på å bli verdas mest digitaliserte land må forholdstalet mellom investeringar og inkludering justerast.

19 kroner til kvar

Vi har gjort eit lite overslag over dei digitale investeringane i 2024 kor det offentlege Noreg har investert 1 600 millionar kroner til utvikling av digitale løysingar og 16 millionar på opplæring av innbyggjarane. Det tyder at 1 prosent av investeringane i digitalisering går til opplæring og rettleiing. Eller at dei 850 000 innbyggjarane som ikkje evnar eller er digitalt sårbare, får 19 kroner kvar til opplæringstiltak. 

Skal verdsmeisterskapen vinnast og dei 850 000 inkluderast i løpet av seks år, må det setjast både kraft og pengar bak orda. Og det må forventast at det kjem pengar i budsjettet for 2025. Det hjelper fint lite at stat og kommunane blir digitale og er på toppen av pallen, medan dei digitalt svake ikkje ein gong stiller til start. 

Dette meiningsinnlegget er omsett til nynorsk ved hjelp av KI.